Herdenken en de vrijheid vieren

4 en 5 mei in Bijbels perspectief

Het is een inmiddels dieper gewortelde traditie in ons land om op 4 en 5 mei stil te staan dat vrede en vrijheid niet vanzelfsprekend is. Op 4 mei in het bijzonder wordt stilgestaan – het wordt om 20.00 uur ook 2 minuten muisstil – bij hen die hun leven gaven in de (Tweede Wereld)oorlog en oorlogssituaties; op 5 mei wordt de bevrijding gevierd. Gedenken is belangrijk. Wie kent niet het gezegde: "wie niet leert van de geschiedenis is gedoemd haar over te doen". Wij voelen, met oplaaiende conflicten, hoe belangrijk dat is.

Herdenken/gedenken heeft Bijbelse wortels. Het is een kernnotie, allereerst geworteld in God Zelf: In de Naam die Hij bekendmaakt, klinkt door de grote daden die Hij heeft gedaan in de schepping, in de bevrijding van Israël uit Egypte, om haar te brengen in het beloofde land. Vergeet Hem niet! In de instelling en viering van het Pascha klinkt het gedenken door van wat er is gebeurd om de vrijheid te vieren en de Verlosser te danken, te eren en te dienen. In de Tien Woorden klinkt dan ook de oproep aan Israël om niet te vergeten Wie God is als de Ene, de Unieke, in Zijn Naam en de manier om Hem te eren en te dienen. Dat krijgt gestalte door te gedenken. Zo wordt de vrijheid gevierd en krijgt dat vorm in de verschillende geboden uit de Thora: Vergeet Mij niet, vergeet de rustdag niet om Mij te dienen, vergeet je ouders niet, vergeet niet de waarde van het leven, van de trouw, van het bezit, van de waarheid.

Geloof, hoop en liefde

Het gedenken staat dus in het teken om níet ongebreidelde vrijheid van jezelf te vieren ten koste van anderen. Bijbelse vrijheid is een gevulde vrijheid, waarin we iets herkennen van de samenvatting van de Tien Woorden (Liefde tot God bovenal, en liefde tot de naaste). Of om het met Paulus te zeggen: Geloof, hoop en liefde (1 Korinthe 13) als doel van het gedenken en vieren. In het Nieuwe Testament krijgt het gedenken verder gestalte in de instellingswoorden van onze Heiland bij het Avondmaal: "Doet dit tot Mijn gedachtenis!" Gedenken is daarmee verworteld met de agenda, de liturgie, de dienst aan God en elkaar.

Geroepen tot vrede en vrijheid

Het nationale meerjaren-thema van de 4 en 5 mei is: "Vrijheid deel je met elkaar". Het mooie, ouderwetse woord voor "voor elkaar" in de Statenvertaling is "elkander". Je kunt dat ook lezen als elk-ander; iedereen komt zo in beeld. De kern is het ontdekken van wat werkelijk vrede en vrijheid brengt. Dan kunnen we als christelijke gemeente niet om Jezus Christus heen. Het kruis – symbool van ultieme onvrede en onvrijheid– wordt door Christus’ genade, liefde, en opstandingskracht gemaakt tot hét symbool van vrijheid en vrede. Wij zijn geroepen om niet langer voor onszelf te leven. We worden geroepen tot (weder)liefde en dienst aan God en de naaste. Zo komen we tot onze bestemming. Liefde is hierbij geen leeg begrip, maar wordt inhoudelijk gevuld (agapeh) in gevende en dienende liefde. In het gedenken van Zijn offer, worden we geroepen de vrede te zoeken van de stad (Jeremia).

De weg van het gebed

Hadden wij als christelijke gemeente meer uit het gedenken geleefd, dan had onze kerkgeschiedenis minder zwarte bladzijden gehad. Ik denk aan beschamende pagina’s richting het Joodse volk, richting slavernij, ook als Protestantse Gemeente Delft. We worden geroepen bescheiden, ootmoedig, maar ook beslist de Bijbelse weg te gaan van vreemdelingschap en pelgrimage. Wij zullen oog krijgen voor de vreemdeling vandaag. We zullen niet vergeten dat we onderweg zijn en niet op te grote voet willen leven. Maar ook worden we geroepen om te zoeken wat tot vrede en vrijheid zal dienen voor de ander. En niet in de laatste plaats om de weg van het gebed te gaan, biddend om de vrede van Jeruzalem (Psalm 122) en de volken. Totdat het Vrederijk definitief zal doorbreken en aanbreken! Zo blijven wij biddend uitzien: Maranatha – kom Heere Jezus!

ds. J.A.C. Olie